Báo cáo đã phác hoạ những nét chính về môi trường cạnh tranh, đồng thời nêu ra một số quan ngại về cạnh tranh trong lĩnh vực công nghiệp ô tô tại Việt Nam.

Cạnh tranh trên thị trường sản xuất xe ô tô dưới 9 chỗ ngồi

Trong giai đoạn 2017-2019, các vị trí top đầu trong lĩnh vực sản xuất ô tô dưới 9 chỗ trong nước đều bị chiếm lĩnh bởi các doanh nghiệp nước ngoài. Trong rất nhiều năm, Toyota luôn là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường về thị trường đối với dòng xe ô tô dưới 9 chỗ ngồi. Với ưu thế và năng lực sản xuất cũng như chất lượng của các sản phẩm tại thị trường Việt Nam, Toyota luôn dẫn đầu thị trường và giữ vị trí số một về thị phần.

Năm 2017, Toyota là doanh nghiệp dẫn đầu thị trường với mức thị phần lên tới 31,2%. Theo sau đó và Trường Hải với thị phần đạt 19,21%. Đến năm 2018, với sự vươn lên mạnh mẽ của Huyndai, doanh nghiệp này đã đứng vị trí thứ 2 về thị phần trên thị trường, vượt qua Trường Hải với mức thị phần 20,52%. Đây là năm đánh dấu sự chuyển mình của Huyndai bởi sang đến năm 2019, doanh nghiệp này đã chiếm lĩnh được vị trí dẫn đầu về thị phần trên thị trường, đạt 29,64%, vượt qua Toyota chiếm 23,16% thị phần.      

Thị phần các DN sản xuất ô tô dưới 9 chỗ năm 2019. Nguồn: Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng tổng hợp

Mức độ tập trung của nhóm doanh nghiệp dẫn đầu thị trường xe ô tô dưới 9 chỗ ngồi hiện nay khá cao. Với rào cản gia nhập thị trường cao cùng với vốn đầu tư lớn, đã làm cho không có nhiều doanh nghiệp có đủ năng lực để cạnh tranh trên thị trường này. Ngoài ra nhiều doanh nghiệp hoạt động sản xuất lắp ráp ô tô đang gặp khó khăn và phải cắt giảm hoạt động sản xuất vì ảnh hưởng của chính sách phí, thuế trong nước và lộ trình cắt giảm thuế khi tham gia các hiệp định thương mại tự do, cộng đồng kinh tế ASEAN… Chính điều này đã làm cho mức độ tập trung trên thị trường cao. Với mức độ tập trung cao như hiện nay, rất dễ phát sinh các hành vi phản cạnh tranh làm ảnh hưởng tới thị trường.

Cạnh tranh trên thị trường sản xuất xe khách

Trong giai đoạn 2017-2019, các doanh nghiệp có lượng tiêu thụ xe khách chủ yếu trên thị trường là: Thaco, Dothanh, Samco, Tracomeco, Haeco, Daewoo và Vinamotor. Có thể thấy được thị trường sản xuất xe khách đang chuyển dịch sang các doanh nghiệp trong nước, đây là sự tiến triển tốt trong ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam. Các doanh nghiệp tại Việt Nam đã vươn lên mạnh mẽ và trở thành những nhà sản xuất xe khách chủ lực trên thị trường. Trong 3 năm này, Thaco liên tục thống lĩnh thị trường với mức thị phần trên 40%, theo sau là Đô Thành với thị phần đạt trên 20%. Bên cạnh đó, Tracomeco và Haeco cũng là những doanh nghiệp nổi bật và có sự tăng trưởng nhanh chóng trên thị trường khi trở thành các doanh nghiệp đạt vị trí thứ 4 và 5 về thị phần trên thị trường vào năm 2019.

Thị phần (tính theo doanh thu căn cứ trên lượng xe tiêu thụ) của các doanh nghiệp ô tô dòng xe khách giai đoạn 2014 – 2019 

Việc không có nhiều các doanh nghiệp góp mặt trong phân khúc dòng xe khách và thị phần tập trung chủ yếu một số doanh nghiệp đã khiến cho thị trường có mức độ tập trung khá cao.

Căn cứ vào số liệu tại hai bảng chỉ số CR và HHI ở trên, có thể thấy thị trường xe khách đã hình thành nên nhóm 3 và 5 doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh. Chỉ số HHI trên thị trường 6 năm từ 2014 đến 2019 không những đều vượt ngưỡng 1800 mà còn có chỉ số rất cao. Điều này thể hiện rõ mức độ tập trung trên thị trường đang ở rất cao. Khả năng xảy ra các vụ việc cạnh tranh là rất lớn và khả năng các doanh nghiệp mới tham gia thị trường rất thấp.

Cạnh tranh trên thị trường sản xuất xe tải

Đối với dòng xe tải, Công ty Cổ phần Ô tô Trường Hải (THACO) là doanh nghiệp dẫn đầu tuyệt đối về thị phần tiêu thụ trong giai đoạn 2014 – 2016 và 2017-2019.

Thị phần của các doanh nghiệp ô tô dòng xe tải giai đoạn 2014 – 2019

Theo thống kê về sản lượng tiêu thụ của VAMA, THACO luôn có sản lượng tiêu thụ đối với dòng xe tải vượt trội so với các đối thủ cùng là thành viên trong Hiệp hội, thị phần trong 3 năm từ 2014 đến 2016 luôn nắm trên 45%, trở thành doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh trên thị trường tại phân khúc này.

Từ năm 2017 đến 2019, thị trường sản phẩm xe tải còn có sự tham gia của những thương hiệu mới như Huyndai Thành Công, Chiến Thắng, Hoa Mai, nhưng THACO vẫn đứng đầu thị trường với thị phần tăng dần đều, trung bình trên 40%. Trong cả giai đoạn, Hino, Isuzu và THACO luôn là 3 dòng sản phẩm được tiêu thụ nhiều nhất tại Việt Nam.

Tương tự như dòng xe khách, thị trường dòng xe tải hiện cũng đang có mức tập trung rất cao. Chỉ số HHI cả 3 năm đều trên 2500 (đều vượt ngưỡng 1800 – ngưỡng thể hiện mức độ tập trung trên thị trường ở mức độ cao), Chỉ số CR3 và CR5 cho thấy thị trường đã hình thành nhóm các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh.

Như vậy, có thể thấy, đặc thù của thị trường ô tô tại Việt Nam là có rào cản gia nhập thị trường cao cùng với vốn đầu tư lớn, do đó không có nhiều doanh nghiệp có đủ năng lực để cạnh tranh trên thị trường này. Ngoài ra nhiều doanh nghiệp hoạt động sản xuất lắp ráp ô tô đang gặp khó khăn và phải cắt giảm hoạt động sản xuất vì ảnh hưởng của chính sách phí, thuế trong nước và lộ trình cắt giảm thuế khi tham gia các hiệp định thương mại tự do, cộng đồng kinh tế… Chính điều này đã làm cho mức độ tập trung trên thị trường cao. Với mức độ tập trung cao như hiện nay, rất dễ phát sinh các hành vi phản cạnh tranh làm ảnh hưởng tới thị trường. Đồng thời cũng đặt ra yêu cầu đối với cơ quan cạnh tranh cần có sự giám sát, đánh giá và xem xét kỹ lưỡng đối với các hành vi phản cạnh tranh có khả năng xảy ra trên thị trường này.

(Theo MOIT)