Về vấn đề ùn ứ nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc trong thời gian qua, theo Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Nguyễn Cẩm Trang, nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp là vào một số thời điểm Trung Quốc tạm dừng thông quan ở hầu hết các cửa khẩu; đối với một số cửa khẩu vẫn được giao nhận hàng hoá thì quy trình giao nhận được thực hiện rất chặt chẽ để bảo đảm kiểm soát dịch bệnh.
Bà Trang cho biết: Thực tế trong 2 năm qua, từ năm 2020 đến tháng 11/2021, dù trong bối cảnh dịch bệnh và tình hình gặp nhiều khó khăn, song với sự vào cuộc của các bộ ngành, địa phương, đặc biệt là với việc thực hiện Chỉ thị 26 ngày 21/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc thúc đẩy sản xuất, lưu thông, tiêu thụ và xuất khẩu nông sản trong bối cảnh phòng, chống dịch bệnh Covid-19 thì việc lưu thông, xuất khẩu nông sản trong thời gian qua vẫn đạt những kết quả tích cực và có mức tăng trưởng là 18,3%.
Tuy nhiên theo dõi tình hình cho thấy từ khi dịch bệnh lần thứ 4 bùng phát ở phía Bắc, Trung Quốc đã có sự quan ngại về tình hình dịch bệnh. Mặc dù ta đã có nhiều nỗ lực giao thiệp với phía bạn để không gián đoạn giao thương nhưng phía bạn đã có các giải pháp tăng cường kiểm soát hàng hoá rất chặt chẽ nhằm phòng chống dịch. Đây là nguyên nhân khách quan, chủ yếu dẫn đến tình hình ùn ứ thời gian qua.
Về nguyên nhân chủ quan, xuất phát từ các điểm yếu cố hữu trong sản xuất và xuất khẩu nông sản của Việt Nam thời gian qua. Đó là sản xuất chưa bám sát tín hiệu và nhu cầu của thị trường nhập khẩu, chất lượng hoặc bao gói vẫn chưa được quan tâm đúng mức để đáp ứng được các yêu cầu của thị trường nhập khẩu; việc truy xuất nguồn gốc, đăng ký vùng trồng còn chậm… Điều này dẫn đến việc trong số các sản phẩm nông sản xuất khẩu, không phải sản phẩm nào cũng có thể xuất khẩu chính ngạch mà có những sản phẩm vẫn sử dụng hình thức trao đổi cư dân biên giới để xuất khẩu sang Trung Quốc.
Bà Nguyễn Cẩm Trang - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu
Bà Trang cũng chia sẻ: Đối với vấn đề đàm phán, ta đã ký kết ACFTA (Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Trung Quốc), trong đó ta đã đàm phán mức thuế về 0% đối với đa số sản phẩm nông sản xuất khẩu. Đồng thời, ta cũng có Hiệp định RCEP với mức giảm thuế xuất khẩu rất sâu. Tuy nhiên, việc đàm phán về quản lý chất lượng còn chậm nên đến nay, mới có 9 sản phẩm được công nhận xuất khẩu sang Trung Quốc. Đồng thời, việc đàm phán về kiểm dịch cũng còn chậm nên gần như 100% sản phẩm trái cây xuất khẩu sang Trung Quốc đều phải kiểm dịch, trong khi đó, con số này với trái cây Thái Lan là 30%. Đây là một số khó khăn cho nông sản xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc.
Kể từ khi xuất hiện tình trạng ùn ứ nông sản, Chính phủ đã vào cuộc sớm và có các cuộc họp chỉ đạo các bộ ngành nhằm tháo gỡ tình trạng này. Các Bộ, ngành, trong đó có Bộ Công Thương và các tỉnh biên giới đã tích cực có các biện pháp tháo gỡ, khuyến cáo doanh nghiệp để có điều tiết tiến độ đưa hàng lên biên giới kịp thời. Đặc biệt, các địa phương biên giới cũng có những biện pháp phòng dịch đối với các xe, hàng ùn ứ tại cửa khẩu hiện nay.
Lãnh đạo Bộ Công Thương đã thành lập các đoàn công tác đến các tỉnh biên giới nắm bắt tình hình và có các giải pháp ngay lập tức. Về đối ngoại, Bộ Công Thương và Bộ Ngoại giao đã trao đổi với phía bạn để có giải pháp kịp thời trước mắt tháo gỡ khó khăn như thống nhất quy trình giao nhận hay kéo dài thời gian thông quan tại cửa khẩu.
Nhờ đó, đến nay tình hình đã có những tiến triển tích cực. Nhiều cửa khẩu đã thông quan trở lại như chính quyền Quảng Tây đã cho mở lại cửa khẩu tại Đông Hưng từ 10/1. Đặc biệt, với mặt hàng thanh long, từ 12/1 đã bắt đầu được thông quan qua cửa khẩu Lào Cai. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện sự vào cuộc kịp thời của các Bộ, ngành và các địa phương biên giới thời gian qua.
Theo bà Trang, thực tế tình trạng ùn ứ nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc trong giai đoạn cận Tết đã xảy ra trong nhiều năm gần đây với những nguyên nhân đến từ nội tại của sản xuất, xuất khẩu nông sản. Do đó, về các giải pháp căn cơ cần triển khai thì trước hết cần quan tâm đến chất lượng nông sản xuất khẩu, nâng tầm nông sản Việt xuất khẩu để đa dạng hoá thị trường; xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc và thâm nhập vào các thị trường đã ký kết các FTA nhằm tận dụng ưu đãi thuế quan từ thị trường này.
Đối với các địa phương sản xuất, Bộ Công Thương đề nghị địa phương cần quan tâm đến kế hoạch kết nối cung cầu ngay từ đầu vụ, đặc biệt là với người mua, khách hàng tại Trung Quốc. Đã có rất nhiều kinh nghiệm từ các địa phương như Bắc Giang, Hải Dương làm rất tốt việc kết nối giao thương ngay từ đầu vụ nên vài năm gần đây, không có tình trạng tắc nghẽn với nông sản như vải thiều ở các địa phương này.
Bộ Công Thương cũng sẽ phối hợp tích cực với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là đơn vị đàm phán về chất lượng nông sản và kiểm dịch để ta có nhiều loại quả hơn xuất khẩu sang Trung Quốc và rút ngắn tỷ lệ trái cây phải kiểm dịch.
Trong khi đó, theo Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước Lê Việt Nga: Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” đã được thực hiện trong hơn 12 năm qua, nhờ vậy hàng hóa Việt Nam, trong đó có hàng nông sản có chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm đã vào được các kênh phân phối khó tính nhất tại thị trường trong nước cũng như đã triển khai các đợt “giải cứu” nông sản như chúng ta đã biết, ví dụ như năm 2014 đối với quả vải.
Thị trường trong nước đã tổ chức được những hoạt động tiêu thụ hàng hóa ngay cả trong những tình huống khó khăn nhất như bão lụt, bị dội hàng từ biên giới về hay những thời điểm bị dịch bệnh Covid-19. Nông sản đã được đưa vào những mặt hàng bình ổn thị trường triển khai trên phạm vi toàn quốc, đặc biệt là tại những thị trường lớn như TPHCM, Hà Nội và một số tỉnh, thành phố để có được một kênh tiêu thụ ổn định, bền vững.
Trong năm 2021, nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong lưu thông và tăng cường hỗ trợ tiêu thụ tại thị trường trong nước các sản phẩm nông sản của các địa phương có sản lượng nông sản lớn, sản xuất tập trung trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã kí ban hành 02 Chỉ thị liên quan đến vấn đề tiêu thụ nông sản. Bộ Công Thương đã triển khai nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực về xúc tiến thương mại tập trung tiêu thụ hàng hóa nông sản và hàng hóa thiết yếu tại thị trường trong nước.
Hiện nay, các hệ thống phân phối hiện đại cũng đã triển khai đồng loạt chương trình hỗ trợ tiêu thụ nông sản mùa Tết Nhâm Dần năm 2022 lồng ghép vào chương trình bình ổn thị trường, chương trình kích cầu tiêu thụ hàng hóa Tết và đặc biệt là có mức giảm giá để hỗ trợ cho người dân đã bị giảm thu nhập trong suốt 2 năm bị dịch bệnh Covid-19 ảnh hưởng đến tiêu thụ hàng hóa.
PV.
